سیاهرگهای عنکبوتی
سیاهرگهای عنکبوتی
نوع خفیفی از سیاهرگهای واریسی هستند. آنها کوچکتر و به سطح پوست
نزدیکترند و شبیه شبکه عنکبوت به نظر میرسند. اینها از نظر طبی خطرناک
نیستند اما ممکن است از نظر بالینی نگرانکننده باشند. علایم و نشانههای
سیاهرگهای واریسی به شرح زیر است:
▪ سیاهرگهای متسع و اغلب برجستهای که زیر پوست اندامهای پایینی قابل مشاهدهاند؛
▪ تغییر رنگ خاکستری مایل به قهوهای در مچ پا؛
▪ و زخمهای پوستی نزدیک مچ پا.
وریدهای سطحی یا وریدهای عمقی؟
عروق
واریسی سطحی، به شکل متسع و پیچدار و به رنگ آبی تیره هستند. ممکن است
هیچ دردی نداشته باشد یا درد خفیفی در اندامهای پایینی خود حس کنید. گاهی
سیاهرگهای عمقی واقع در اندامهای پایینی درگیر میشوند و تورم قابل توجه و
حتی زخمهای پوستی را به وجود میآورند. این حالت با عنوان نارسایی وریدی
شناخته میشود. پزشک پاهای شما را در حالی که ایستادهاید معاینه میکند و
به دنبال تورم که نشانه دیگری از اختلال عملکرد دریچههای سیاهرگی است،
میگردد.
زخمها توسط سیاهرگهای واریسی یا اختلال عمل
دریچههای سیاهرگی که معمولا نزدیک مچ پا قرار گرفتهاند، ایجاد میشوند.
علت آن خیس خوردن طولانیمدت بافت مچ پا است زیرا خروج خون سیاهرگی کاهش
مییابد. ایجاد رنگدانههای قهوهای معمولا پیشدرآمد ایجاد یک زخم هستند.
سیاهرگهای واریسی تهدیدکننده حیات نیستند اما با گذشت زمان تمایل به
افزایش دارند. اگر شما نگران ظاهر سیاهرگها هستید یا شما را آزار میدهند
با پزشک خود صحبت کنید. در موارد شدید، ممکن است پوست مجاور سیاهرگ واریسی
دچار خارش یا زخم و یا تغییر رنگ شود. در صورت بروز زخمهای پوستی با پزشک
خودتان صحبت کنید. زخمها نیاز به مراقبت طبی دارند. روشهای خود درمانی
قادرند پیشرفت و احساس ناراحتی ناشی از سیاهرگهای واریسی را کاهش دهند. در
بعضی موارد برای اصلاح سیاهرگهای واریسی شدید، انجام عمل جراحی ضرورت
مییابد.
زخمهای عروقی پوست
حالا
که درباره بیماری واریس صحبت کردیم، بد نیست به برخی دیگر از زخمهای عروقی
پوست نیز اشاره کنیم. زخمهای عروقی پوست معمولا از یک زخم کوچک روی پا یا
ناحیهای خارشدار نزدیک مچ پا آغاز میشوند و درنهایت، مایع از آنها نشت
میکند. این زخمها نتیجه گردش خون نامطلوب شریانها یا سیاهرگهای پا یا
اندامهای پایینی شما هستند که به علت حالاتی از قبیل آترواسکلروز (تصلب
شرایین)، دیابت، اضافه وزن یا بارداری ایجاد میشوند. دو نوع اصلی زخمهای
عروقی پوست، زخمهای سیاهرگی و زخمهای ناشی از کمبود اکسیژن هستند.
▪
زخمهای سیاهرگی: زخمهای سیاهرگی شایعترین زخمهای عروقی پوست هستند.
آنها به علت مشکلات گردش خون سیاهرگی ایجاد میشوند و معمولا روی قسمت
داخلی پایین ساق پا یا نزدیک مچ پا تشکیل میشوند. اگر دریچههای یک طرفه
که مانع از جریان رو به عقب خون سیاهرگی میشوند، کشیده شده یا آسیب
ببینند، خون در سیاهرگها تجمع یافته و حوضچههایی را تشکیل میدهد. تورمی
که به دنبال آن ایجاد میشود بافتهای اطراف را ضعیف میکند. پوست، آبی یا
قهوهای رنگ شده و حالتی چرمی شکل پیدا میکند و درنهایت به یک زخم باز
تبدیل میشود. زخم مایعی شفاف یا خونابهای را از خود تراوش میکند. اگر
سن شما بالای۶۰ سال است، فرد دیگری در خانواده شما مبتلا به این مشکل بوده
است و یا عروق واریسی دارید یا باردار هستید، خطر ابتلا به زخمهای سیاهرگی
در شما بیشتر خواهد بود.
▪ زخمهای ایسکمیک: این زخمها وقتی
رخ میدهند که جریان خون اکسیژندار در شریانهای تغذیهکننده اندامهای
پایین و پاها کاهش یابد. علت اصلی زخمهای ایسکمیک، تصلب شرایین است. با
پیشرفت تنگی عروق، جریان خون اندامهای پایینی و پاها به میزان قابلتوجهی
کاهش مییابند. این حالت باعث میشود پس از راه رفتن به درد یا انقباض موقت
عضلات دچار شوید.
ممکن است آزمایشهایی برای تعیین علت زخم و
شدت آن ضرورت یابد. این آزمایشها شامل استفاده از بازوبند فشارسنج روی
اندام پایینی و سونوگرافی است. اگر عمل جراحی توصیه شود پزشک از
تصویربرداری با اشعه ایکس به همراه مواد رنگی استفاده میکند تا سیاهرگها و
سرخرگهای شما را مشاهده کند.
۱۰نکته برای درمان واریس
۱) برای پیشگیری از واریس بهتر است از نشستن یا ایستادن طولانیمدت بپرهیزید.
۲)
اگر نحوه کار شما به گونهای است که مجبور هستید در محلی بیحرکت بمانید،
اندامهای پایینی و مچهایتان را مرتب خم کنید و گهگاه از جا برخیزید و کمی
قدم بزنید.
۳) بالا گذاشتن پاها (حداقل ۳۰ سانتیمتر بالاتر از سطح قلب) در انتهای روز به برطرف شدن تورم پاهایتان کمک میکند.
۴)
درد خفیف و تورم اندامهای پایینی ناشی از نارسایی وریدی گاهی با استفاده
از جورابهای واریسی قابل پیشگیری است. این جورابها از خارج روی ساقپا
فشار آورده و از ایجاد تورم شدید که میتواند به ضخامت پوست و ایجاد زخم
منجر شود، پیشگیری میکنند.
۵) ورزش منظم نیز با ارزش است.
فعالیتهایی مانند راه رفتن، دوچرخهسواری یا شنا به کاهش فشار در
سیاهرگها و تخفیف ناراحتی کمک میکند.
۶) اگر شما مبتلا به
سیاهرگهای واریسی یا اختلال عملکرد دریچههای واقع در سیاهرگهای عمقی
هستید، یک بخش از درمان عبارت است از پوشیدن لباس مناسب، استفاده از
جورابهای واریسی (کشی) مناسب باعث تسکین سریع و طولانیمدت شما میشود.
استفاده از این جورابها حین بارداری نیز مطلوب است. آنها به طور یکنواخت
اندامهای پایینی شما را فشرده و به سیاهرگها و عضلات پا در به حرکت
درآوردن موثر خون کمک کرده و از آنها حمایت میکنند. جورابهای واریس در
داروخانهها موجود است و براساس اندازه دور پا میتوانید آنها را تهیه
کنید. این جورابها را بپوشید، حتی قبل از خارج شدن از بستر.جورابهای
واریسی را در تمام طول روز به پا داشته باشید و دقت کنید جورابهایی که
میپوشید در ناحیه بالایی ران یا ساق پا خیلی تنگ نباشند.
۷)
اغلب زخمهای عروقی پس از تشخیص قابل درمان هستند و درنهایت ترمیم مییابند
و اگر بدون درمان رها شوند زخمهای پوستی این توان بالقوه را دارند که
بسیار عمیق شده و بافت چربی، عضله و حتی استخوان را مبتلا سازند.
۸)
بخش مهم درمان، تمیز کردن زخم و تعویض منظم پانسمان است. در مورد زخمهای
سیاهرگی میتوان از جورابهای فشاریکشی در طول دوره ترمیم زخم، برای بهتر
کردن جریان خود استفاده کرد.
۹) در صورتی که زخم به درمان متداول پاسخ ندهد، عود کند یا خیلی عمیق باشد به روشهای تهاجمیتر نیازمند است.
۱۰)
تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد از افراد مبتلا به این زخمهای سیاهرگی، کاندید جراحی
هستند. بیشتر مبتلایان به زخمهای ایسکمیک را میتوان با روشهای
بهبوددهنده جریان خون درمان کرد.
این روشها عبارتاند از:
برهنه کردن سیاهرگی بهمنظور درمان سیاهرگهای واریسی، آنژیوپلاستی بادکنکی
که در آن یک کاتتر با سر بادکنکی برای باز کردن شریان تنگ شده به کار
میرود. میتوان یک استنت (لوله توری فلزی ظریف) را پس از گشاد کردن منطقه
مسدود در شریان مبتلا جاسازی کرد تا آن را باز نگه دارد. اما سایر
گزینههای درمانی عبارتاند از: جراحی برای خروج رسوبات چربی (پلاک) و
لختههای موجود در شریان مسدود یا استفاده از جراحی بایپس که در آن از یک
سیاهرگ یا بافت مصنوعی برای پل زدن (میانبر زدن) از منطقه مسدود استفاده
میشود.
نظر کارشناس
اگر وضعیت
کاریتان بهگونهای است که ناچارید مدام در حالت نشسته یا ایستاده باشید،
قبل از آنکه بیماری واریس به سراغتان بیاید و پشت پاهایتان از وریدهای
متورم و پیچ در پیچ قابل رویت عنکبوتی شکل احاطه شود ورزش و حرکت را در
برنامه روزمره خود قرار دهید. تحقیقات نشان میدهد یکچهارم جمعیت زنان از
بیماری واریس رنج میبرند ولی اکثر آنها نسبت به این بیماری بیتفاوت بوده و
با خوددرمانی از مراجعه به پزشک سر باز میزنند و تنها معدودی از این
جمعیت به پزشک مراجعه میکنند. این بیماری اشکال مختلفی دارد که طی آن
وریدها و یا سیاهرگهای درشت اندامها به خصوص پا، برجسته، پیچ و خمدار
شده و نمایی آبیرنگ پیدا میکنند که گاهی در حد مویرگها و برجستگی آنها
نمایی عنکبوتی پیدا میکنند که بیشتر در پای زنان دیده میشود.
توارث،
یکی از مهمترین عواملی است که در پیشرفت این بیماری نقش دارد. از طرفی،
ثابت نشستن و یا ثابت ایستادن، اضافه وزن، پوشیدن لباسهای خیلی تنگ و
استفاده از قرصهای هورمونی (استروژن پروژسترون) هم در ایجاد این بیماری
موثرند. افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری هستند باید به پزشک مراجعه
کنند تا برایشان جوراب استاندارد و مخصوص تجویز شود. با اندازهگیری کلاس
فشار جوراب، فشار لازم برای بازگشت خون ایجاد میشود که نقش بسیار موثری در
تنظیم و جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد.
در صورت عدم کنترل
بیماری واریس در وریدها افزایش قابل توجهی خواهد داشت که در نهایت عضلات پا
شروع به درد و احساس سنگینی خواهد داشت. در صورت پیشرفت بیماری، فرد شبها
با سنگینی عضلات، کوفتگی و درد مواجه میشود که ناچار است برای التیام
درد، پاهایش را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهد. با پیشرفت واریس، بیماری
خود را به شکل تغییر رنگ (لکههای قهوهای) و چرمی شکل شدن پوست نشان
میدهد که در نهایت به ایجاد زخمهای واریسی منجر میشود که خود به خود در
قسمتهای تحتانی ساق پا به وجود میآید و به راحتی قابل علاج نیستند. گفتنی
است، اگر تورم بیش از حد رخ دهد یا پوست روی وریدهای واریسی پوستهپوسته
شده، زخمی شده و تغییر رنگ دهد یا مستعد خونریزی شود، احتمال ابتلا به
درماتیت (التهاب پوست) ناشی از توقف خون در رگ وجود دارد که باید به پزشک
مراجعه شود.
اگر وریدهای واریسی قرمز رنگ هستند نیز باید به
پزشک مراجعه شود زیرا احتمال دارد فرد به فلبیت (التهاب رگ) مبتلا شده
باشد، بنابراین بهتر است شخص در هر مرحلهای از بیماری به پزشک مراجعه کند.
واریس، در هر مرحله درمانهای مختلفی دارد. در واریسهای خفیف، میتوان با
روشهای تزریق موادی داخل رگهای واریسی (اسکلروتراپی) باعث بهبود و جمع
شدن رگهای واریسی شد ولی اگر بیماری در مراحل پیشرفتهتر باشد، میتوان
به شکل درمانهای سنتی (عمل جراحی و خارج کردن رگهای خراب شده) و روشهای
پیشرفته استفاده از لیزر داخل وریدی وریدهای واریسی را روی هم خواباند و
جمع کرد که هر یک از این روشهای درمانی و ترکیبی مستلزم نظر و صلاحدید
پزشک متخصص است تا از این طریق از تبدیل بیماری سادهای همچون واریس به یک
بیماری پیشرفته و صعبالعلاج جلوگیری شود. ورزش یکی از عوامل مهم پیشگیری
از بیماری است و محیطهای گرم و داغ از قبیل سونا و حمام میتواند در
پیشرفت بیماری موثر باشد.
چهکار کنیم که واریس نگیریم؟
افرادی
که در ابتدای ابتلا به بیماری هستند، میتوانند با مراجعه به پزشک و
پوشیدن جوراب مخصوص بیماری خود را درمان کنند. در این میان افرادی که به
این بیماری مبتلا نیستند ولی فاکتورهای خطر از قبیل «ارث» و «اشتغال به
مشاغل نشسته» میتوانند با پوشیدن جورابهای استاندارد از بروز این بیماری
پیشگیری کنند.
این بیماری پرهیز غذایی خاصی ندارد و با عدم
اضافه وزن میتوان تا حد زیادی از پیشرفت بیماری پیشگیری کرد. یبوست
میتواند تا حد بسیار زیادی باعث تشدید بیماری شود؛ مثلا همورویید که نوعی
واریس در ناحیه مقعد است، بر اثر یبوست بروز میکند و به نام «بواسیر»
شناخته میشود و اگر این عارضه در ناحیه «مری» ظهور پیدا کند به آن «واریس
مری» گفته میشود. اگر واریس در طولانی مدت درمان نشود باعث ایجاد زخم
واریسی و لخته خون در وریدهای واریسی به نام «ترومبوفلبیت» میشود. بهتر
است همه افراد، به خصوص خانمهایی که در پا و اندام تحتانی خود علایمی از
واریس مشاهده کردهاند، قبل از پیشرفته شدن بیماری خود به پزشک متخصص عروق
مراجعه کرده و با پیگیری، بیماری خود را درمان کنند.